Zioła, rośliny zielarskie – rośliny zawierające substancje wpływające na metabolizm człowieka i dostarczające surowców zielarskich. Są to gatunki lecznicze, przyprawowe, a także trujące. Grupa ta obejmuje przede wszystkim jednoroczne i dwuletnie rośliny zielne, ale także drzewa, krzewy, warzywa i byliny. Zalicza się do nich także niektóre grzyby. Zioła stosowane są m.in. w ziołolecznictwie, aromaterapii i jako przyprawy.
Rośliny zielarskie ze względu na sposób użytkowania dzieli się na:
rośliny lecznicze
rośliny przyprawowe
rośliny olejkodajne
Część roślin może równocześnie posiadać własności lecznicze, być stosowana jako przyprawa i dostarczać olejków eterycznych. Leki uzyskane z ziół to leki ziołowe.
Pozyskiwanie i uprawa ziół
Najprostszym zabiegiem pozyskiwania roślin zielarskich jest ich zbiór ze stanowisk naturalnych. Dotyczy to jednak tylko gatunków krajowych i to tych, których zasoby są bardzo duże.
Zbiór ze stanu naturalnego jest uciążliwy i pracochłonny. Surowiec roślinny powinien pochodzić z miejsc ekologicznie czystych.
Rośliny zbierane ze stanowisk naturalnych to np.:
bez czarny
borówka czernica (czarna jagoda)
brzoza
głóg dwuszyjkowy
głóg jednoszyjkowy
jałowiec pospolity
kasztanowiec zwyczajny
krwawnik pospolity
lipa
mniszek lekarski (mniszek pospolity)
podbiał pospolity
pokrzywa zwyczajna
róża dzika
Obecnie z upraw otrzymuje się 75% surowca zielarskiego dla przemysłu farmaceutycznego. Istnieją całe plantacje tych roślin. Uprawia się głównie gatunki rodzime, ale także gatunki z innych stref klimatycznych, które się wcześniej aklimatyzuje. Dzięki uprawie ziół istnieje możliwość otrzymania odmian o określonym składzie chemicznym, odporności na choroby i szkodniki. Zaletą takiej uprawy jest także możliwość jej zmechanizowania, co ułatwia wykonywanie zabiegów uprawowych.
Niektóre zioła pochodzące z upraw:
bazylia pospolita
fenkuł włoski
kminek zwyczajny
konwalia majowa
kozłek lekarski
mięta pieprzowa
naparstnica wełnista
prawoślaz lekarski
rumianek pospolity
Zioła zbiera się w 4 okresach: wiosennym, letnim, jesiennym i zimowym. Następnie są one suszone w specjalnych suszarniach i przechowywane w dostosowanych do tego przechowalniach.
Rośliny lecznicze to najczęściej rośliny lądowe z których pozyskuje się surowce zielarskie, zawierające substancje czynne, stosowane w medycynie i ziołolecznictwie. Z niektórych części tych roślin wyrabia się leki z korzeni, łodyg, liści, kwiatów. Na świecie poznano ok. 2500 gatunków roślin leczniczych. większość z nich to rośliny naczyniowe, nieliczne należą do paprotników, porostów i glonów. Niektóre z gatunków ziół stosowane dawniej w ludowej medycynie, obecnie nie są już używane.
Większość roślin leczniczych jest również roślinami trującymi. Ich stosowanie wymaga fachowej wiedzy. Różnice między dawką leczniczą a toksyczną są niewielkie, ale zazwyczaj większe niż w wypadku substancji farmakologicznych. Istnieją też różnego rodzaju przeciwwskazania co do stosowania ziół przy niektórych chorobach, stanach fizjologicznych organizmu itp. W związku z tym stosowanie ziół w celu leczniczym wymaga konsultacji z lekarzem.
