Mniszek pospolity, mniszek lekarski – określenie roślin z rodzaju mniszek, w zależności od ujęcia systematycznego stanowiące nazwę zbiorową drobnych gatunków z sekcji Taraxacum. Rośliny te rosną na siedliskach ruderalnych, na łąkach i murawach, w uprawach i widnych lasach. Są wykorzystywane jako rośliny jadalne, pastewne, miododajne i lecznicze. W uprawach uznawane za chwasty.
Zwyczajowe i dawne nazwy mniszka to: bole oczy, buława hetmańska, dętki, dmuchacz, dmuchawiec, dmuchawiec lekarski, gołębi groch, kniat, kuba-baba, lwi ząb, majicek, maślak, męska stałość, milch, mlecz, mlecz lekarski, mlecz polny, mlecz świński, mleczaj, mlecznica, mlecznik, mlicz, mlyc, mnich, mnisek, mnisza główka, moiczka, moik, môj, môjicki, mojiczek, pąpawa, plesz, pleszyki, podmuch, podróżnik mleczowaty, podróżnik pospolity, popia główka, psi mlecz, radiki, radynki, strzykowie, ślepota, śmirgiel, świni mlecz, świni mnich, świni pysk, wilczy ząb, wole oczy, wołowe oczy, zdmuchawnik, żabi kwiat. Nazwa mlecz jest myląca, istnieje bowiem całkiem odrębny rodzaj roślin o nazwie mlecz
Surowiec zielarski
Kwiat, ziele, oraz korzeń.
Zbiór i przechowywanie:
Ziele zbiera się wczesną wiosną, jeszcze przed pojawieniem się pąków kwiatowych. Kwiatostany zbiera się bez szypuł, podczas kwitnienia. Ziele i kwiaty suszy się od razu po zebraniu. Korzeń mniszka z przeznaczeniem do celów leczniczych należy zbierać jesienią. Po dokładnym wymyciu kroi się go wzdłuż na paski i suszy w zacienionym i przewiewnym miejscu w temperaturze otoczenia lub w suszarni. W podobnych warunkach suszy się ziele i kwiat.
Działanie
Związki goryczowe nieznacznie zwiększają wydzielanie soku żołądkowego, ułatwiając trawienie. Wyciąg lub sok z korzenia i wyciąg z ziela pobudza czynności wątroby, zwiększając ilość wytwarzanej żółci. Dzięki lekkiemu działaniu przeciwskurczowemu na przewody i pęcherzyk żółciowy ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy przeciwdziałając jej zastojom. Zarejestrowano także zwiększone wydzielanie żółci po iniekcji dożylnej ekstraktu z mniszka. Surowiec wykazuje również działanie saluretyczne, usuwając z organizmu nadmiar jonów sodu i potasu. Kwiat ma działanie podobne, przy czym silniejsze moczopędne i przeciwzapalne.
Przypisuje się mniszkowi działanie obniżające poziom glukozy we krwi w początkowym stadium cukrzycy.
Badania in vitro pokazują, że składniki mniszka pospolitego mogą mieć działanie przeciwnowotworowe. Potwierdzono hamowanie wzrostu komórek raka sutka i prostaty przez ekstrakt wodny z dojrzałych liści mniszka. Działania takiego nie wykazywały ekstrakty z innych części rośliny;
Zastosowanie
Preparaty z mniszka pomagają w niektórych schorzeniach dróg żółciowych i kamicy żółciowe,j oraz przy problemach wątrobowych i trawiennych, przy zbyt skąpym wydzielaniu żółci, np. po wirusowym zapaleniu wątroby, po zabiegach na drogach żółciowych i kamicy żółciowej. Przy obrzękach i niewydolności nerek, przewlekłym zapaleniu pęcherza moczowego lub przewodów moczowych i w kamicy moczowej. Ponadto przy niestrawności i braku łaknienia oraz w początkowym stadium cukrzycy. Stosowane są również przy awitaminozach.
Zewnętrznie świeży sok mleczny stosowany jest do usuwania różnego rodzaju brodawek na skórze (działa podobnie jak sok glistnika jaskółcze ziele), przy czym skuteczny jest we wczesnych fazach ich tworzenia się.
Leki ziołowe z mniszka stosowane są w postaci odwaru z korzeni, wyciągu, nalewki lub jako składnik mieszanek ziołowych.
Przeciwwskazania i działania niepożądane:
Nie należy korzystać z preparatów z mniszka w przypadku niedrożności dróg żółciowych, ropniaka pęcherzyka żółciowego, warunkowo – w porozumieniu z lekarzem – mogą je stosować chorzy na kamicę żółciową. U osób wrażliwych substancje goryczowe mogą spowodować dolegliwości żołądkowe i zgagę.
Roślina może mieć toksyczne działanie na zwierzęta, jeśli zostanie spożyta w zbyt wielkiej ilości. U ludzi pyłek może wywoływać reakcje alergiczne, jeżeli jest spożywany. Związki zawarte w roślinie – laktony seskwiterpenowe zawarte w soku mlecznym, mogą również działać miejscowo, powodując choroby skóry.
