Lipa – rodzaj drzew należący do podrodziny lipowych z rodziny ślazowatych. Obejmuje 31 gatunków. Rośliny te występują w umiarkowanej strefie półkuli północnej. W Ameryce Północnej rośnie jeden gatunek (lipa amerykańska T.; w Europie i zachodniej Azji – trzy (lipa drobnolistna, szerokolistna, z czego dwa pierwsze rosną w stanie dzikim w Polsce; pozostałe gatunki rosną w Azji Wschodniej.
Liczne gatunki lip uprawiane są poza swym rodzimym zasięgiem. W Polsce uprawianych jest ok. 20 gatunków.
Lipy mają duże znaczenie kulturowe i użytkowe – dostarczają cenionego drewna, sadzone są jako ozdobne, użytkowane są jako rośliny miododajne i lecznicze.
Rośliny lecznicze:
Surowiec zielarski: Kwiatostan wraz z podsadką (lipa drobnolistna i lipa szerokolistna), do leczenia dawniej używano nie tylko kwiatów, lecz również drewna i węgla drzewnego. Kwiatostan obfituje w śluzy i flawonoidy, fenolokwasy, zawiera w niewielkich ilościach olejek eteryczny.
Do leczenia kaszlu wykorzystywany jest olej pozyskiwany z bielma nasion. W lecznictwie wykorzystywany jest także nektar, pyłek i spadź lipowe.
Działanie: Napar z kwiatostanów lipy działa napotnie i poprawia oddychanie przez skórę. Stosowany jest w chorobach układu oddechowego, przy bezsenności, nadciśnieniu i migrenach. Olejek eteryczny z kwiatów oraz flawonoid tilirozyd ma działanie uspakajające. Łagodzi także kaszel i stosowany jest do płukania jamy ustnej.
Rośliny ozdobne – często sadzone w parkach jako drzewa alejowe, przy kościołach, placach, na terenach sportowych. Zastosowanie lip ogranicza problematyczność intensywnego opadu spadzi pod nimi, na której rozwijają się zwykle grzyby sadzakowe powodujące czernienie powierzchni oblepionych wcześniej spadzią, poza tym drzewa te są wrażliwe na zasolenie – powszechne przy drogach.
Drewno bardzo jasne, czerwonawe, o delikatnym rysunku jest bardzo cenione, miękkie, łatwe w obróbce, stosowane w rzeźbiarstwie, snycerstwie, do wyrobu instrumentów muzycznych, dawniej też talerzy i sztućców. Wyrabia się z niego także chodaki.
Pasma łyka wykorzystywano w plecionkarstwie do wyrobu mat, koszyków i obuwia. Z włókien w nich zawartych splatano także sznury i liny.
Cenne rośliny miododajne, aczkolwiek nektar niektórych gatunków ze względu na wysokie stężenie mannozy uważany bywa za toksyczny dla pszczół w nadmiarze.
Napar z kwiatów lipy spożywany jest jako popularna herbatka ziołowa. Tłuczone owoce i kwiaty lipy mongolskiej stanowić mają substytut czekolady. Olej z nasion lipy drobnolistnej jest cenionym olejem spożywczym.
