Kasztanowiec pospolity, kasztanowiec zwyczajny, kasztanowiec biały– gatunek drzewa z rodziny mydleńcowatych. Sadzony jest głównie na terenach zurbanizowanych i przy drogach jako drzewo ozdobne i cieniodajne. Ze względu na mało wartościowe drewno nie ma znaczenia w gospodarce leśnej. Użytkowany jest także jako roślina lecznicza, kosmetyczna, miododajna, dawniej wyrabiano z nasion klej i stosowano je jako paszę.
Gatunek został spopularyzowany jako drzewo ozdobne, stając się jednym z kilku gatunków rozprzestrzenionych w Europie w związku z ekspansją turecką.
Drzewo dorastające zwykle do 20–25 m wysokości, ale w klimacie łagodnym jak Anglia osiąga do 36–39 m przy 670 cm obwodu pnia.
Kwiaty i liście kasztanowca z substancji czynnych zawierają: flawonoidy, kumaryny, kwasy fenolowe, leukocyjanidyny, taniny, saponiny, adenozynę, adeninę, guaninę, rutynę i astragalinę. W pędach występuje m.in. alantoina. Kora cechuje się dużą zawartością kumaryn takich jak: eskulina, eskuletyna, fraksyna, skopoletyna, a poza tym: tanin, saponin i flawonoidów. W nasionach kasztanowca znajduje się przede wszystkim skrobia, poza tym saponiny,flawonoidy (głównie pochodne kwercetyny i kemferolu), taniny katechinowe, węglowodany, sterole, sole mineralne, olejki eteryczne. Ok. 8% masy nasion stanowią oleje roślinne, a 10% białka. Wśród saponin kasztanowca wyizolowano ok. 30 różnych acylowanych glikozydów trójterpenowych, w których część cukrową stanowią kwasy uronowe, glukoza, ksyloza i galaktoza, a aglikonami są pochodne penta- i heksahydroksy-β-amaryny. Mieszanina saponin z nasion kasztanowca zwana jest escyną.
Roślina lecznicza:
Kwiaty, kora, nasienie tzw. kasztan, niedojrzały owoc kasztanowca. W lecznictwie stosowane są dwie substancje – escyna (mieszanina saponin pozyskiwana z nasion) i eskulina (kumaryna izolowana z kory). W czasie kwitnienia zbierane są zarówno kwiaty i liście. Kwiaty pozyskuje się ścinając całe kwiatostany, a następnie obrywa pojedynczo i suszy. Korę pozyskuje się z gładkich 3–5-letnich pędów, a nasiona po dojrzeniu. Niedojrzałe owoce zrywa się w lipcu.
Działanie
Escyna ma potwierdzone działanie zmniejszające przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych i zwiększające ich elastyczność, a tym samym wpływa na nie wzmacniająco. Zwiększa napięcie ścian żył, działa przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo, poprawia krążenie obwodowe, ukrwienie skóry i mięśni gładkich. Mechanizm działania polega na inhibicji (zwalnianiu) działania hialuronidazy, który to enzym odpowiada za degradację proteoglikanów, które z kolei nadają sztywność i napięcie ścianom naczyń krwionośnych. Zwiększoną aktywność hialuronidazy stwierdza się u pacjentów z żylakami. Skuteczność escyny w łagodzeniu objawów klinicznych u chorych z przewlekłą niewydolnością żylną została potwierdzona w badaniach randomizowanych. Udokumentowano zmniejszenie objętości kończyny, łagodzenie czucia bólu i objawów świądu.
Preparaty z kory zawierające eskulinę i inne kumaryny oraz taniny mają silniejsze od escyny działanie przeciwysiękowe i przeciwzapalne. Eskulina uszczelnia włosowate naczynia krwionośne i ma silne działanie chroniące przed promieniowaniem ultrafioletowym.
Kwiaty stosowane w formie naparów zawierają głównie flawonoidy i poprawiają stan naczyń włosowatych.
Zastosowanie lecznicze:
Preparaty z escyną stosowane są przy żylakach kończyn dolnych i odbytu, przy stanach zapalnych naczyń krwionośnych, stanach pourazowych i pooperacyjnych, obrzękach różnego pochodzenia i zaburzeniach krążenia krwi. Pomocniczo stosowana jest przy zaburzeniach mózgowych wywołanych różnymi przyczynami, w obrzęku mózgu, przy bólach spowodowanych chorobami kręgosłupa.
Preparaty z kory z eskuliną stosowane są także przy leczeniu żylaków odbytu, a poza tym dla hamowania drobnych krwawień, w nieżytach układu pokarmowego, przy biegunkach, owrzodzeniach jelita grubego.
Okłady z naparów z kwiatów stosowane są zewnętrznie przy otarciach, oparzeniach, odmrożeniach, ogniskowych stanach zapalnych naczyń włosowatych i różnych kontuzjach.
