Pokrzywa zwyczajna – gatunek rośliny z rodziny pokrzywowatych. Rośnie w wilgotnych lasach i zaroślach, oraz bardzo często jako gatunek synantropijny, na żyznych siedliskach ruderalnych.
Pokrzywa zwyczajna jest byliną – hemikryptofitem – pędy nadziemne obumierają jesienią i roślina spędza zimę w postaci podziemnych kłączy. Wraz z nadejściem wiosny, z pąków śpiących znajdujących się na kłączach wyrastają nad ziemię w drugiej połowie marca ulistnione pędy i szybko rosną.
Pokrzywa zwyczajna jest użytkowana na wiele sposobów – jest rośliną leczniczą i kosmetyczną, jadalną i paszową, dostarcza także włókien, barwnika i jest użytkowana w ogrodnictwie. Pokrzywa odgrywa też rolę w ludzkiej kulturze duchowej. Z powodu obecności kłująco-parzących włosków powoduje bolesne podrażnienia skóry ludzi i zwierząt.
Gatunek bardzo zmienny pod względem wielkości, kształtu liści i kwiatostanów, oraz stopnia owłosienia. Istotny wpływ na morfologię roślin ma siedlisko. W miejscach nasłonecznionych rośliny są np. silniej owłosione.
Kontakt skóry z włoskami kłująco-parzącymi pokrzywy powoduje dermatozę – toksyczne zapalenie skóry określane w przypadku tego gatunku – także innych pokrzyw. Przejawia się ono uczuciem pieczenia, swędzenia i bólem oraz białymi grudkami i krostami o nieregularnym kształcie, na obrzeżach zaczerwienionych.
Roślina lecznicza:
Historia i stosowanie w lecznictwie ludowym
Roślina ma długą tradycję zastosowań leczniczych. Sok zaprawiany cukrem zalecany był na żółtaczkę, astmę, gruźlicę i kolki. W lecznictwie ludowym biczowanie pokrzywami praktykowano w stanach reumatycznych. Pokrzywa wykorzystywana była w lecznictwie ludowym w Polsce także przy schorzeniach skóry, pielęgnacji włosów i łupieżu, astmie i kaszlu, rzadziej przy chorobach kobiecych, chorobach przewodu pokarmowego i krwionośnego oraz przy przeziębieniach.
Surowiec zielarski:
Liść pokrzywy, ziele pokrzywy, korzeń pokrzywy z rozłogami, nasiona pokrzywy. W zielarstwie surowca dostarczają dwa równocenne gatunki: pokrzywa zwyczajna i pokrzywa żegawka. Suszone liście są barwy od ciemnozielonej po brunatnawozielone na górnej powierzchni, jaśniejsze na dolnej. Blaszka liściowa jest silnie pokurczona, jajowata do podługowatej. Wysuszone liście mają charakterystyczny zapach oraz nieco gorzki, słonawy smak.
Działanie:
Surowiec zielarski wchodzi w skład mieszanek ziołowych, oraz mieszanek farmakopealnych.
Wyciągi wodno-alkoholowe z korzenia, zawierające sitosterole wykorzystywane są w leczeniu łagodnego przerostu prostaty, w początkowym stadium choroby. Nie likwidują choroby, ale spowalniają jej rozwój i właśnie hamowanie przerostu prostaty jest najczęstszym zastosowaniem leczniczym korzenia pokrzywy w nowoczesnej medycynie. Działanie lecznicze polega na zwiększeniu objętości wydalanego moczu i przepływu cewkowego oraz zmniejszeniu ilości moczu zalegającego.
Pokrzywa jest stosowana w stanach zapalnych dróg moczowych i skóry. Wpływa dodatnio na procesy przemiany materii, pobudza działalność gruczołów wydzielania wewnętrznego, z powodu flawonoidów, garbników i witaminy K działa przeciwkrwotocznie, zwiększa poziom hemoglobiny i liczbę erytrocytów, poprawia perystaltykę jelit.
Używana miejscowo sprzyja gojeniu się ran, czyraków i wrzodów. Chlorofil otrzymywany z pokrzywy wykorzystuje się w leczeniu choroby popromiennej. Z pokrzywy i krwawnika sporządza się płynne wyciągi, które stosowane do wewnątrz tamują krwawienia nosa, jelit, macicy i płuc.
Pokrzywa działa słabo moczopędnie, przy czym hamuje resorpcję zwrotną przyśpieszając eliminowanie z krwiobiegu chlorków, mocznika i szkodliwych produktów przemiany materii. Przetwory z liści pokrzywy pobudzać mają wydzielanie soku żołądkowego i nieznaczne także mają działać żółciopędne.
Podrażnianie skóry w okolicach niedomagających stawów pomagać ma z powodu poprawienia krążenia i usuwania w ten sposób toksyn odpowiedzialnych za choroby reumatyczne.
