Goryczka krzyżowa – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny goryczkowatych. Występuje w Europie i Azji. W Polsce występuje dość pospolicie na całym obszarze kraju.
Bylina, Kwitnie od czerwca do września. Siedlisko: suche wzgórza, zarośla. W górach rośnie po regiel dolny. Najwyżej położone jej stanowisko podawano z rezerwatu Przyrody Wysokie Skałki w Pieninach
Tworzy gęste kępy, w których oprócz kwitnących pędów występują pędy płonne lub posiadające tylko pączki przyszłorocznych kwiatów. Cała roślina jest naga.
Łodyga wzniesiona, prosta, nie rozgałęziająca się, dość gruba, w dolnej części pokryta łuskami. Wysokość 10-50 cm. Pod ziemią kłącze.
Liście
Ulistnienie naprzemianległe. Liście dość duże, jajowatopodługowate. Wyższe liście są pochewkowato zrośnięte nasadami.
Kwiaty
Zebrane w pęczki po 2-5 w kątach środkowych i górnych liści. Kwiaty 4-krotne. Kielich w środku jaśniejszy, dzwonkowaty z krótkimi ząbkami. Korona kwiatu długości 20–25 mm, błękitna, o trójkątnych, ostrych, przeważnie rozpostartych ząbkach, nie orzęsiona na brzegu. Gardziel korony naga, słupek bez szyjki, prawie siedzący.
Owoc
Prawie siedzące torebki zawierające gładkie, podłużne nasiona bez skrzydełek.
Gatunek objęty ścisłą ochroną. Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony). Źródłem zagrożenia jest zaorywanie muraw, w których występuje, ich zarastanie drzewami w wyniku sukcesji ekologicznej a także zrywanie rośliny w celach leczniczych.
